Zuidoost-Azië | Filipijnen: Massale protesten tegen corruptie bij noodhulp na overstromingen

Boven het grote podium in Luneta Park in Manilla prijken in gigantische letters de woorden "Omthrow Corruption". Hier staat het EDSA People Power Monument, opgericht ter herdenking van de opstand tegen de dictatuur van Ferdinand Marcos Sr. in de Filipijnse hoofdstad. Ernaast ligt Rizal Park, vernoemd naar nationale held José Rizal, die in de 19e eeuw tegen het kolonialisme vocht.

Beide locaties, met hun zeer symbolische betekenis, waren verstandig gekozen voor de massademonstraties op zondag, die volgens de organisatoren 130.000 mensen trokken. Op de Filipijnen zijn sinds 2023 miljarden dollars in donkere kanalen gestort voor openbare projecten voor de bouw van overstromingsbeheersingssystemen. Het ministerie van Financiën schat de schade op 1,8 miljard euro. Greenpeace Filipijnen schat zelfs dat er zo'n 17 miljard euro door bedrijven en politici met "obscene hebzucht" zou zijn weggekaapt. De milieuorganisatie citeert documenten van de Senaatscommissie die het corruptieschandaal onderzoekt.

Nepotisme en misbruik van overheidsgeld door de politiek en economisch dominante familiedynastieën zijn aan de orde van de dag in de Filipijnen. De woede van veel mensen over zogenaamde spookprojecten en opgeblazen rekeningen voor overstromingsbestrijding broeit dan ook al geruime tijd. Het schandaal werd echter een groot probleem toen president Ferdinand Marcos jr. eind juli in zijn jaarlijkse State of the Nation Address aan beide Kamers van het Congres uitgebreid aandacht besteedde aan de corruptie bij de hulpverlening aan overstromingen. Veel overstromingsbestrijdingsprojecten waren ondermaats of slechts "verzinsels", zei Marcos, en onder een staande ovatie van de Congresleden – inclusief de oppositie – beloofde hij degenen die "de toekomst" van de getroffen gemeenschappen hadden gestolen, ter verantwoording te roepen.

Een paar dagen geleden sprak Marcos jr. zijn begrip en indirecte steun uit voor de aangekondigde demonstraties tegen corruptie. Dit is niet zonder ironie, gezien de verduistering van miljarden tijdens de dictatuur van zijn vader, die in 1989 overleed, en zijn nog levende moeder, Imelda. Velen in de Filipijnen vragen zich af of Marcos de verontwaardiging misschien aanvoert uit zelfverdediging. Voorzitter van het Huis van Afgevaardigden Martin Romualdez is deze week immers afgetreden vanwege mogelijke betrokkenheid bij het schandaal. De politicus was niet alleen Marcos' plaatsvervanger in het Huis van Afgevaardigden, maar is ook een neef van de president van moederskant.

Een brede coalitie van studenten, burgerrechtenactivisten en de Katholieke Kerk, die machtig is in de Filipijnen, riep op tot de protesten. Net als de locaties van de demonstraties, werd de datum gekozen met een bijbedoeling. Op 21 september, 53 jaar geleden, kondigde Marcos Sr. de staat van beleg af. Veertien jaar later werd zijn corrupte dictatuur omvergeworpen door de EDSA-volksopstand.

Door de geografische ligging in de Stille Zuidzee worden de Filipijnen bijzonder getroffen door extreme weersomstandigheden. Gemiddeld razen er jaarlijks twintig tyfonen over de eilandrepubliek, met doden, lijden, ontheemding en enorme economische schade tot gevolg. Wetenschappers zeggen dat klimaatverandering deze stormen niet frequenter maakt, maar dat ze wel steeds extremer worden.

In 2022 voorspelde de Wereldbank dat de Filipijnen tot 7,6 procent van hun bruto binnenlands product zouden kunnen verliezen tegen 2030 en tot 13,6 procent tegen 2040 als gevolg van klimaatverandering. Jefferson Chua van Greenpace Philippines waarschuwt: "Het corruptieschandaal brengt de Filipino's in een uitzichtloze situatie. Niet alleen is onze klimaatfinanciering volstrekt ontoereikend om toekomstige verliezen te voorkomen, maar meer dan de helft van de weinige middelen die we beschikbaar hebben voor klimaatactie, dreigt gestolen te worden."

Terwijl mensen in Manilla demonstreerden, gaven de autoriteiten in het noorden van het land en in Taiwan opdracht tot evacuatie. Supertyfoon Ragasa zal naar verwachting dinsdag de Filipijnen bereiken en overstromingen en aardverschuivingen veroorzaken.