Szczepan Twardoch: ‘De oorlog in Oekraïne heeft weinig te maken met de schilderijen van Remarque’
De Poolse schrijver Szczepan Twardoch vertelt over zijn persoonlijke oorlogservaringen in Oekraïne, die de basis vormden voor zijn roman “The Zero Line”.
De Poolse schrijver Szczepan Twardoch is een publiekstrekker. Tijdens zijn huidige leestournee vult hij grote zalen, zoals het enorme auditorium in het Museum voor Moderne Kunst in Warschau en de grote zaal van het Literair Colloquium in Berlijn. Afgelopen weekend kwamen in de Poolse hoofdstad en dinsdag in het LCB in Berlijn meer dan 200 gasten bijeen om meer te leren over de oorlog in Oekraïne en te horen hoe de auteur de ervaringen uit de oorlog verwerkte in zijn nieuwste boek, "The Zero Line".
Voor de roman baseerde Twardoch zijn onderzoek op originele interviews met Oekraïense soldaten die de auteur had afgenomen voor een boek met literaire essays, waarvan sommige in 2023 werden gepubliceerd in het Poolse dagblad Gazeta Wyborcza. "Als elke oorlog [...] een geweldige roman oplevert, dan is het niet onwaarschijnlijk dat het voor Oekraïne na 2022 'De nullijn' zal zijn", schreef Die Zeit welwillend.
Als een van de weinige westerse auteurs organiseerde Twardoch verschillende verzamelcampagnes en reisde hij herhaaldelijk naar Oekraïne, zowel op humanitaire als militaire missies. Hij voorzag de strijders van terreinwagens en drones. Hij reisde met soldaten mee en raakte bevriend met de leiders aan het front, waardoor hij persoonlijk kennis kon nemen van de actuele gebeurtenissen in de oorlog. Twardoch zei dat hij de verschrikkingen van de oorlog aan den lijve had ondervonden: "Zonder deze ervaringen en zonder de trillende plafonds in de bunkers tijdens tankvuur, had ik de oorlog niet kunnen beschrijven."
Zijn behoefte om de realiteit onder ogen te zien was minder aanwezig toen hij de romans “Humility” en “Morphine” schreef (de eerste tekst handelt over de Eerste Wereldoorlog en de tweede over de Tweede). ‘De actualiteit van deze oorlog liet mij geen andere keuze’, benadrukte hij in een gesprek met het publiek in Warschau. "Het is niet zo dat de directe ervaringen gelijkwaardig waren aan het onderzoek dat ik voor de andere romans deed. Het is niet dat ik deze keer, in plaats van memoires of oorlogsboeken te lezen, er liever heen ging om rond te kijken en te luisteren, en later gewoon alles wat ik meemaakte opschreef." Voor de schrijver gaat het om iets diepers: "Deze oorlog is een emotionele en vormende ervaring voor mij. Ik had nooit gedacht dat iets van mijn leeftijd nog zo'n diepe impact op me zou kunnen hebben. Maar dat is wat er gebeurde toen ik voor het eerst de artillerieschoten hoorde. Ik besefte: de oorlog is echt, het is echt. Daarvoor zag ik het alleen op televisie."
De nieuwe beelden van oorlogDe oorlog in Oekraïne heeft weinig te maken met de schilderijen van Remarque, Jünger, Hemingway of Orwell, zegt Twardoch. “De huidige oorlog is een oorlog waarin het slagveld transparant is.” De auteur doelt op de hoge mate van technologische aanwezigheid. “Beide partijen kunnen de zetten van hun respectievelijke tegenstanders zien.” Twardoch vervolgde: “Het is een oorlog waarin alles zichtbaar is en niets verborgen kan blijven.” De drones, waarvoor Twardoch ook geld inzamelde, zijn verantwoordelijk voor 80 procent van de verliezen in sommige delen van het front. Volgens de auteur is de oorlog een interactief videospel geworden, waarin andere elementen dan de traditionele militaire kennis een belangrijkere rol spelen. De voortdurend evoluerende oorlogstechnologie verandert het slagveld. Het is noodzakelijk om te weten welke uitrusting de vijand heeft. Deze kennis wordt gebruikt om veilige zones te definiëren. Hun overleving hangt van hen af. Deze oorlog is iets dat nog nooit eerder is verteld. "En cultuur zou dit verschil moeten onderzoeken. Want alleen zo kunnen we de werkelijkheid beter begrijpen door onszelf erover te vertellen", aldus de schrijver.
Een oorlog die nooit lijkt te eindigenMaar welke woorden moet een schrijver gebruiken om al deze ervaringen te beschrijven? De keuze en vormgeving van taal is iets waar Twardoch bij het schrijven bewust controle over heeft. Hij noemt de taal van ‘De Nullijn’ een grijs gebied tussen het Pools en het Oekraïens. Het is ruw, meedogenloos en doordrenkt met scheldwoorden; zoals hij ze in Oekraïne hoorde en ze uiteindelijk op papier zette. Hij creëerde er een speciaal geplande taal voor. In deze geplande taal meldt Koń, een Pool met Oekraïense roots, zich vrijwillig aan bij het Oekraïense leger en ervaart al snel de realiteit: het contrast tussen het rijke Kiev en de verwoeste Donbass, de kloof tussen de officiële beelden en de werkelijke omstandigheden in het leger, waar onverschilligheid en nepotisme overheersen. Aan het front zoeken hij en zijn metgezellen naar betekenis, naar licht, te midden van drones, gewonden en dood. Op de nullijn krijgen broederschap en moed een nieuwe betekenis, rede maakt plaats voor intuïtie, bijgeloof voor kennis. Koń begint steeds meer te vermoeden dat deze oorlog voor hem nooit zal eindigen. En voor Twardoch? Was hij getraumatiseerd? Hij zegt er verder niets over. Toch moeten de ervaringen die hij opdeed diepe sporen in zijn geheugen hebben achtergelaten. Tijdens zijn ontmoeting met het lezerspubliek in Warschau beginnen de klokken van de nabijgelegen Allerheiligenkerk plotseling te luiden. Zijn opmerking lijkt zichtbaar verontrust: "Gaat daar een alarmbel af?! Ik dacht dat het twaalf keer was? Best vreemd." Vreemd, net als de oorlog die vlakbij plaatsvindt en maar niet lijkt te eindigen.
Szczepan Twardoch : “De nullijn: een roman uit de oorlog”, Rowohlt Berlijn, 256 pagina’s, 24 euro.
Heeft u feedback? Schrijf ons! [email protected]
Berliner-zeitung
